W ostatnich latach relacje polityczno-gospodarcze zmieniają się w błyskawicznym tempie, co sprawia, że długoterminowa ocena skutków bieżących wydarzeń obarczona jest sporym ryzykiem błędu. Polska, czerpiąc z wielopokoleniowego doświadczenia państwa buforowego, musi w czasach napięć polityczno-militarnych dokonywać szczególnie wyważonej i ostrożnej analizy swojego położenia. Jako „państwo frontowe” i jednocześnie wschodnia flanka NATO, Polska odgrywa kluczową rolę w dynamicznie ewoluującym krajobrazie międzynarodowym. Położenie to, w połączeniu z zawiłościami relacji wewnątrz Wspólnoty, rodzi liczne zobowiązania o charakterze polityczno-militarnym. Kluczowe znaczenie ma tu opracowanie spójnej strategii w dziedzinie obronności i współpracy międzynarodowej.
W tym roku nasza debata skoncentrowała się na tematach sojuszy globalnych, przesuwających się priorytetów strategicznych oraz stabilizacji pozycji Polski w obliczu rywalizacji mocarstw, takich jak Rosja, Chiny czy Iran, a przede wszystkim tego, co tworzy rdzeń dla całej bieżącej narracji, czyli kondycji Ukrainy w świetle wydarzeń ostatnich tygodni.
Aby zgłębić te kwestie szczegółowo i uczciwie, zaprosiliśmy do interdyscyplinarnej dyskusji grono ekspertów – osoby o bogatym dorobku i praktycznym doświadczeniu w analizie oraz reagowaniu na zagrożenia, zarówno konwencjonalne, jak i hybrydowe, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzeni cyfrowej oraz bezpieczeństwa energetycznego. Spotkanie stało się okazją do wymiany poglądów i poszukiwania odpowiedzi na wyzwania współczesności.
W debacie moderowanej przez Witolda Jurasza, dziennikarza i publicystę ONET.PL ze specjalizacją w kierunku zagranicznej polityki i bezpieczeństwa, wzięli udział:
Anna Maria Dyner
Jan Grabowski
Honorata Hencel
Generał Bogusław Pacek
Piotr Wojciechowski
Jarosław Wolski
Celne przesłanie wydarzenia przedstawił we wstępie gość specjalny Bronisław Komorowski, prezydent RP w latach 2010-2015, były szef Ministerstwa Obrony Narodowej w latach 2000-2001:
Sytuacja jest nacechowana niesamowitymi wyzwaniami i ryzykami. Znaleźliśmy się w obszarze ogromnej niepewności, niejasności. Bieżąca sytuacja wzmacnia Rosję, która otrzymała bardzo potężne szanse na sukces polityczny, wojskowy. Nad samym Morzem Bałtyckim trudno przecenić zalety dołączenia Finlandii i Szwecji do NATO. W tym znaczeniu, Bałtyk stał się, w jakiejś mierze, wewnętrznym morzem Sojuszu Północnoatlantyckiego.
Jak ocenił aspekty sojusznicze i stan wewnętrzny państwa?
Przewrotem kopernikańskim jest zmiana relacji wewnątrzwspólnotowych (Niemcy, Francja), które zaowocowały bezpośrednim wsparciem dla Ukrainy. Z drugiej zaś strony, w pewnych obszarach Europa stała się obszarem podwyższonego ryzyka. Wszyscy zadają sobie pytanie – jaka ma być cena tego pokoju i kto ma ją zapłacić? Posiadamy niskie stany osobowe w jednostkach wojskowych. Jest teraz czas na szybką ocenę planów – co jest wartościowe, realne. Należy zdecydowanie skończyć z jednostronnością zamówień wojskowych. To przyczyniło się do tego, że dziś jesteśmy uzależnieni od jednego kierunku dostaw – w przypadku dostawy części zamiennych, szkoleń, modernizacji i wielu innych. Musi nastąpić świadoma dywersyfikacja, również uwzględniająca potrzeby offsetu polskiego przemysłu zbrojeniowego. Należy wejść w wielką kooperację z całym przemysłem obronnym Europy.
Prezydent Bronisław Komorowski
Przechodząc do właściwej debaty, uwzględniając lokalizację Polski, zaczęliśmy od odsłonięcia najbliższych przestrzennie relacji geopolitycznych. Anna Maria Dyner, starsza analityczka ds. bezpieczeństwa i spraw wschodnich w Polityka Insight:
Na wojnie jesteśmy już od pewnego czasu. Toczy się m.in. w przestrzeni informacyjnej, w tym w cyberprzestrzeni. To ten typ domeny operacyjnej, gdzie nigdy nie ma czasu pokoju. Nasza infrastruktura krytyczna jest narażona na stałe niebezpieczeństwo. To nie jest tylko kwestia myślenia na metapoziomie państwowym, to również problem bezpieczeństwa infrastruktury na poziomie każdego pojedynczego przedsiębiorstwa. Z naszego punktu widzenia, działania Rosji na Morzu Bałtyckim i w Obwodzie królewieckim pozostają szczególnie niebezpieczne.
Szeroką perspektywę wyjściową przedstawił też Gen. Bogusław Pacek:
Jest powód do obaw, ale nie ma powodów do paniki. Całościowa problematyka jest poważniejsza, niż wynika to z przekazu medialnego i dotyczy wpływów Chin, elit rosyjskich. Polska jest tak bezpieczna, jak bezpieczna jest Europa. Trudno ocenić, czy znajdujemy się w przededniu wojny, ponieważ po 1945 roku świat znajdował się wielokrotnie znacznie bliżej takiej możliwości.
Ważnymi obserwacjami podzielił się Piotr Wojciechowski, prezes zarządu WB Electronics S.A.:
Ta wojna nie zaczęła się w 2022 roku, tylko od pierwszych działań zbrojnych związanych z Gruzją – od 2014 roku. Poziom zagrożenia jest obecnie bardzo duży, ale nie tylko już na poziomie Polskim, ale całościowym, sojuszniczym. To jest inna wojna niż wszystkie wcześniejsze. Jest nakierowana na zmianę paradygmatów politycznych i wojskowych. Celami są przemysł, infrastruktura, zasoby mineralne. Aby polski przemysł zbrojeniowy był w pełni gotowy na okoliczność konfliktu, musi rozpocząć sprzedaż już teraz.
Tok rozważań biznesowych rozwinął Jan Grabowski, członek zarządu Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A.:
Szczęśliwie, choć nie we wszystkich domenach, w sferze krajowego przemysłu zbrojeniowego obudziliśmy się na czas. W PGZ Stoczni Wojennej w Gdyni budujemy fregaty z pełnym udziałem polskich zasobów, polskich inżynierów. Kontrakty zostaną ukończone w terminie. Zdawaliśmy sobie dobrze sprawę z konieczności zawarcia, ze znacznym wyprzedzeniem, wielu partnerstw zagranicznych z podmiotami cechującymi się znacznie wyższym poziomem rozwoju.
Czy zdaniem Jana Grabowskiego polski przemysł zbrojeniowy ma możliwość absorbcji wysokich technologii? Jak ocenił jego potencjał? PGZ Stocznia Wojenna współpracuje ściśle z Agencją Uzbrojenia i Inspektoratem Wsparcia Sił Zbrojnych. Kluczem do skuteczności Stoczni jest stała współpraca z pomorskimi przedsiębiorstwami:
Polski przemysł zbrojeniowy był odbudowywany wraz z końcem Układu Warszawskiego. Teraz, zarabia w sposób pośredni i bezpośredni na Ukrainie. Powinniśmy być bardziej otwarci na ukraińską pomysłowość technologiczną w tym zakresie (adaptacja w środowisku ograniczonych możliwości, często w braku powiązania ze standaryzacjami zachodnimi). Przemysł realizuje się dosłownie w ukraińskim podziemiu, piwnicach, gdzie wytwarzane są np. drony, amunicja. Polski przemysł zbrojeniowy absorbuje technologie od wielu lat, lecz w niepełnym potencjale. Transfer technologii do Polski to proces, który nie jest możliwy do zrealizowania w przeciągu 6-12 miesięcy. Wykształcenie jednego specjalisty jest procesem rozpisanym na 2-3 lata, przy pełnym zaangażowaniu know-how polskiego i partnera zagranicznego.
Obserwacje dotyczące obszaru strategicznego, jakim jest teren Morza Bałtyckiego, przekazał Jacek Wolski, wykładowca Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni:
Powołując się na materiały strategiczne, Rosja od ostatnich 30 lat nie rozpatrywała Polski jako głównego terenu prowadzenia działań wojennych. Nie zmienia to faktu, że jest u nas obecna na wielu polach, przede wszystkim pod postacią zaawansowanych operacji kognitywnych, uderzając bezpośredni w państwo, elity polityczne, biznes.
Jak ocenił bieżący potencjał defensywny i ofensywny na morzu? Podkreślił, że niezbędna jest zdolność kraju do szybkiej reakcji na wypadek ataku rosyjskiego na krajową infrastrukturę krytyczną.
Marynarka wojenna to uzupełnienie strategiczne transportu morskiego. 80% gazu i 100% ropy dociera do Polski drogą morską. W nadciągającej dekadzie 20% zapotrzebowania energetycznego Polski będzie zapewniane z farm wiatrowych na Bałtyku. Ostatnie dekady upłynęły pod znakiem deprecjonowania roli marynarki wojennej. Zaczyna się to powoli zmieniać (warto odświeżyć pamięć i sięgnąć do Strategicznej Koncepcji Bezpieczeństwa Morskiego z 2017 roku). W pierwszej kolejności, marynarka potrzebuje trzech okrętów podwodnych (produkcja zostanie zapewniona w ramach programu Orka), dwie fregaty rakietowe o znaczeniu lotniczo-rakietowym (w toku, w ramach programu Miecznik). Tendencja jest taka, że duże kraje odchodzą od budowy dużych okrętów na rzecz mniejszych i zwrotniejszych jednostek.
Anna Maria Dyner również rozpatrzyła nasze najbliższe relacje sąsiedzkie:
Patrząc na strategiczne dokumenty Białoruskie, doktrynę wojenną i koncepcję bezpieczeństwa państwa, Polska została w zeszłym roku wielokrotnie wymieniona jako źródło zagrożenia. Dostrzegalna jest nasilona współpraca służb rosyjskich i białoruskich. Nie bez powodu realizuje się polaryzację polskiego społeczeństwa w przy wsparciu kryzysu przygranicznego, czy regularnych walk radioelektronicznych. Prawdopodobieństwo rozpoczęcia rozmów administracji amerykańskiej z białoruską będzie bardzo wysokie w wariancie rozpoczęcia zabiegów dyplomatycznych wobec Rosji (jak podkreśliła, planowane rozwiązanie Agencji Stanów Zjednoczonych ds. Rozwoju Międzynarodowego może przyspieszyć odcięcie Białorusi od zachodniego wsparcia).
Prezes WB Electronics S.A. Piotr Wojciechowski pogłębił charakterystykę spółki w świetle potencjału eksportowego, nakreślając znaczenie dynamiki tego procesu, ale i również rażące deficyty natury proceduralnej. WB Electronics S.A. posiada 1400 aktywnych kooperantów w Polsce. Każdy z tych podmiotów zwiększył swoją produkcję 5-krotnie w ostatnich kilku latach.
26% kapitału WB Electronics jest w posiadania skarbu państwa, co ustanawia spółkę w roli firmy o znaczeniu strategicznym. Wspieranie eksportu jest procesem. Rocznie eksportujemy 200 mln. euro sprzętu wojskowego za granicę. Naszym głównym odbiorcą jest Ukraina. Od 14 lat realizujemy sprzedaż w Stanach Zjednoczonych. Kierujemy ofertę do wszystkich krajów europejskich, również do Indii, Algierii, Korei Południowej. Eksport wpływa bezpośrednio na potencjał całej spółki. Państwo polskie zauważyło, że eksport uzbrojenia generuje silną więź zależności z odbiorcą.
Ważna obserwacja:
Na poziomie krajowym brakuje doświadczenia w umowach typu G2G (government to government). Mamy doświadczenie w kupowaniu, lecz brakuje stosownych procedur odnośnie do umów G2G kierowanych na eksport. To przekłada się na brak stosownych mechanizmów wspierających takie realizacje na Litwie, Łotwie czy w Estonii.
O sektorze lotniczym, skupiającym nie mniejszą liczbę wyzwań natury obronności krajowej, szeroko wyraziła się Honorata Hencel, managing director w Boeing Poland & Ukraine:
To, co się zmieniło, to świadomość tego, kto odpowiada za bezpieczeństwo. Świadomość rozszerzyła się – z poziomu Ministerstwa Obrony Narodowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i wojska – na poziom poszczególnych przedsiębiorstw. Firmy prywatne oraz państwowe budują bezpieczeństwo ukierunkowane na podwójne zastosowanie, czyli zarówno w stronę ochrony infrastruktury krytycznej, jak i z myślą o regularnie występujących ataków zewnętrznych.
Honorata Hencel spojrzała na bezpieczeństwo Morza Bałtyckiego z poziomu wyzwań sektora lotniczego. Niepokojąca jest obserwacja wskazująca na przeniesienie cyberataków na poziom regularnej usługi komercyjnej typu cyber-crime as a service, co podnosi wymogi bezpieczeństwa dla całej infrastruktury portów lotniczych. Paraliż może w końcu dotyczyć całego łańcucha dostaw drogą powietrzną:
Bałtyk jest areną również cyberzagrożeń lotniczych, takich jak spoofing (wprowadzanie błędnych danych do GPS) czy jamming (zakłócanie sygnałów GPS). Oba zjawiska są teraz dość częste, kierowane nierzadko z terenu Obwodu Kaliningradzkiego. Opóźnienia na poziomie powietrznych zakłóceń regionalnych występują coraz częściej. Niejako gwarancją bezpieczeństwa dla jednostek znajdujących się w powietrzu, a przy tym samym narzędziem wspierającym weryfikację stanu pozycji i wymiany informacji, jest system instalacji naziemnych. Wiele cennego insightu otrzymujemy z Izraela, ściśle współpracujemy z Ukrainą. Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, której usługi doradcze wykorzystuje znaczna ilość partnerów zagranicznych, do tej pory nie uległa żadnemu krytycznemu incydentowi.
Zdolność ofensywno-defensywna morska i powietrzna, realizowana na określonym wysokim poziomie, jest niezbędna dla zabezpieczenia infrastruktury krytycznej. Rzecz w tym, że omawiana infrastruktura musi, formalno-prawnie, otrzymać odpowiednią klasyfikację, aby już w procesie jej budowy spełnić wszystkie standardy bezpieczeństwa. Jak zaznaczyła Anna Maria Dyner, bez stosownych regulacji nie będzie to możliwe.
Wydarzenie zrealizowaliśmy dzięki znaczącemu wsparciu:
Partnera Miejsca: Olivia Center
Partnera Merytorycznego: Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte
Partnera Głównego: Banku Millennium S.A.
Partnerów: Polskiej Grupy Zbrojeniowej, Grupy GPEC, Grupy WB, WB Group
Media o naszym wydarzeniu:
