W obliczu dynamicznego rozwoju technologii generatywnej sztucznej inteligencji (GenAI), raport opracowany przez NASK – Państwowy Instytut Badawczy we współpracy z Międzynarodową Organizacją Pracy (ILO) i na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji, analizuje potencjalny wpływ tej technologii na strukturę i przyszłość rynku pracy w Polsce. Dokument opiera się na nowatorskim wskaźniku ILO-NASK Index oraz szeroko zakrojonych badaniach ilościowych i jakościowych.
🔍 Cel badania
Raport ma na celu wskazanie, które zawody i grupy społeczne w Polsce są najbardziej podatne na wpływ generatywnej AI, a także jakie szanse i zagrożenia niesie ze sobą jej rozwój. Służy on jako podstawa do kształtowania polityk publicznych, edukacyjnych i społecznych, które umożliwią sprawiedliwe i zrównoważone przeprowadzenie cyfrowej transformacji.
📊 Główne wnioski:
📌 Skala podatności na GenAI w Polsce:
- Około 30,3% miejsc pracy w Polsce – czyli 5,08 mln stanowisk – cechuje się różnym stopniem podatności na wpływ GenAI.
- 4,9% zatrudnionych (ponad 817 tys. osób) pracuje w zawodach o bardzo wysokim ryzyku automatyzacji.
- Najbardziej zagrożeni są pracownicy biurowi, z których ponad 71% wykonuje zadania potencjalnie możliwe do zautomatyzowania.
- Kobiety są ponad 1,7 razy częściej reprezentowane w zawodach podatnych na automatyzację niż mężczyźni – dotyczy to szczególnie młodych kobiet w wieku 15–34 lata.
⚖️ Nierówności społeczne i strukturalne:
- Płeć, wiek i doświadczenie technologiczne są kluczowymi czynnikami różnicującymi wpływ GenAI.
- Kobiety, osoby młode oraz osoby bez wcześniejszego doświadczenia z AI są szczególnie narażone na negatywne skutki automatyzacji.
- Pracownicy młodsi są bardziej otwarci na nowinki technologiczne, ale też wyrażają większy niepokój o przyszłość zawodową.
🏢 Stan wdrożenia GenAI w Polsce:
- Tylko 9,4% zatrudnionych deklaruje, że GenAI jest już używana w ich miejscu pracy (grudzień 2024).
- Aż 68,1% nie otrzymało żadnych wytycznych dotyczących korzystania z tych narzędzi.
- Tam, gdzie GenAI jest już wdrożona, 66% pracowników popiera dalsze jej stosowanie.
- W firmach bez GenAI tylko 27% jest za jej wdrożeniem, a 41% się temu sprzeciwia – co pokazuje wpływ osobistych doświadczeń na postawy wobec technologii.
🧠 Postawy wobec GenAI:
Badanie jakościowe wykazało istnienie dwóch dominujących typów użytkowników:
- Intensywni użytkownicy (HU) – postrzegają GenAI jako użyteczne, profesjonalne narzędzie wspomagające pracę i rozwój kompetencji.
- Sporadyczni użytkownicy (LU) – postrzegają AI bardziej przez pryzmat lęku i niepewności; utożsamiają ją z zagrożeniem dla kreatywności i miejsc pracy.
📈 ILO-NASK Index – miernik ryzyka automatyzacji
Na potrzeby raportu opracowano Indeks Podatności na GenAI (ILO-NASK Index), pozwalający na analizę ryzyka automatyzacji nie tylko dla grup zawodowych, ale też dla konkretnych zawodów według polskiej Klasyfikacji Zawodów i Specjalności (KZiS – poziom 6-cyfrowy). Dzięki temu możliwe jest:
- Precyzyjne określenie ryzyka dla ponad 2500 zawodów i 30 tys. zadań.
- Samodzielne oszacowanie podatności swojego stanowiska pracy na GenAI.
- Lepsze planowanie kariery zawodowej, edukacji i szkoleń.
⚠️ Zagrożenia i wyzwania:
- Obawy o utratę pracy (szczególnie wśród kobiet i pracowników młodych).
- Możliwe pogłębianie się nierówności społecznych bez odpowiednich działań państwa.
- Luki kompetencyjne i niskie przygotowanie pracowników do nowych technologii.
✅ Rekomendacje:
- Edukacja i szkolenia:
- Rozwój systemowych programów reskillingu i upskillingu, szczególnie dla zawodów wysokiego ryzyka.
- Wzmacnianie świadomości technologicznej i kompetencji cyfrowych wśród wszystkich grup wiekowych.
2. Polityka publiczna:
- Wdrażanie rozwiązań inkluzywnych, które zniwelują dysproporcje płciowe, wiekowe i klasowe.
- Wspieranie dialogu społecznego i budowanie zaufania wokół wykorzystania GenAI w pracy.
3, Bezpieczeństwo i regulacje:
- Potrzeba stworzenia ram prawnych i etycznych gwarantujących ochronę danych, odpowiedzialność za treści generowane przez AI oraz zabezpieczenie dochodu w okresie transformacji.
🔚 Wnioski końcowe:
GenAI to technologia o potencjale transformacyjnym porównywalnym z elektrycznością czy internetem. Jej rozwój w Polsce już się rozpoczął i będzie się nasilał. Jeśli jednak nie zostaną podjęte odpowiednie kroki polityczne, edukacyjne i społeczne, cyfrowa rewolucja może pogłębić nierówności i zagrozić stabilności rynku pracy. Właściwie wdrożona, może natomiast zwiększyć produktywność, innowacyjność i jakość pracy w wielu sektorach.
📥 Pełna treść raportu oraz suplement z indeksem podatności zawodów dostępne są na stronie NASK – PIB.
