Pracodawcy Pomorza” realizując swoje cele statutowe zorganizowali kolejną konferencję zainicjowanego w 2011 roku cyklu tematycznego „PRZEDSIĘBIORCY o SZKOŁY ZAWODOWE”, poświęconą tym razem „Przeglądowi wybranych problemów w edukacji zawodowej”.
Celem konferencji było wypracowanie narzędzi współpracy pracodawców ze szkołami kształcącymi w zawodach celem poprawy jakości kształcenia oraz dostosowania umiejętności absolwentów tych szkół dla potrzeb rynku pracy, a co za tym idzie zmniejszenia bezrobocia wśród młodzieży.
W załączniku prezentujemy wnioski wypracowane podczas konferencji.
Poniżej komentarz Franciszka Potulskiego byłego Sekretarza Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej.
Problemy kształcenia zawodowego w Polsce część 1
1. Zmiany ustrojowe w Polsce po roku 1989.
W poprzednim systemie przedsiębiorstwa- zakłady pracy obok zadań produkcyjnych realizowały cały szereg zadań społecznych, w tym związanych z edukacją zawodową. Istniała cała sieć szkół zawodowych, ściśle związana z zakładami pracy, w których realizowano zadania z zakresu praktyki zawodowej.
Po roku 1989 szkoły przyzakładowe przejął system oświaty a większość szkół zawodowych działających w ramach odpowiednich resortów przeszła w gestię resortu oświaty, zaś ich organem prowadzącym od 1999 roku stały się powiaty.
2. Słabe strony nowego systemu zarządzania oświatą zawodową.
2.1. Nieprzygotowanie samorządów powiatowych do prowadzenia szkół zawodowych. Uwaga ta dotyczy nawet powiatów grodzkich. Praktycznie zniknął nadzór pedagogiczny nad szkołami zawodowymi, skupiony dotychczas w wydziałach merytorycznych urzędów wojewódzkich. Rolę tę przejęli dyrektorzy szkół.
2.2. Do dziś w zasadzie nie powstał system praktyk zawodowych.
– Dla borykających się z problemami ekonomicznymi zakładów pracy praktyczna nauka zawodu jest pierwszym zadaniem likwidowanym ze względu na konieczność zmniejszenia kosztów funkcjonowania. Jako spektakularny przykład można podać likwidację przez Uniwersytet Gdański szkoły ćwiczeń dla studentów kandydujących do zawodu nauczyciela.
– Zakłady przejęte przez prywatnych właścicieli eliminują ze swojej działalności praktyczną naukę zawodu, wychodząc z założenia, że ogólny system oświatowy powinien dostarczyć pracowników, mających oczekiwane przez nich umiejętności i kwalifikacje.
– Szybki postęp technologiczny wyeliminował praktycznie warsztaty szkolne, często nienadążające za wymogami nowych technologii, zarówno ze względu na stan kadry jak i koszty wyposażenia ich w nowoczesne urządzenia. W to miejsce powstały centra kształcenia praktycznego, których status w systemie edukacji podlega ciągłym zmianom.
2.3. Brak systemu kształcenia i doskonalenia kadr nauczycielskich. Stąd w wielu szkołach zawodu uczą nauczyciele poprzedniej epoki technologicznej i tylko od ich inicjatywy zależy, czy przygotują uczniów do wyzwań, na jakie natrafią w czasie pracy.
2.4. Niejasny i niespójny jest system finansowania praktycznej nauki zawodu. Organy prowadzące szkół ponad gimnazjalnych, w tym wszystkich szkół zawodowych, otrzymują na kształcenie w tych szkołach wsparcie finansowe. Jeśli uczeń – w tym młodociany – uczy się zawodu poza systemem szkolnym, koszty z tym związane ponosi Fundusz Pracy. Stąd powiaty nie są zainteresowane rozwojem CKP.
2.5 Podstawy programowe do nauczania przedmiotów zawodowych wydaje MEN, opierając się na opracowaniach odpowiednich ministerstw. Te ostatnie konsultują opracowywane treści z organizacjami pracodawców. Powstają programy o dużym stopniu uogólnienia, często rozmijające się z lokalnymi oczekiwaniami przedsiębiorców.
2.6. W konsekwencji zdanie egzaminu zawodowego nie zawsze stanowi pełną podstawę do podjęcia pracy zawodowej.
3. Brak praktycznie powiązania powiatowych urzędów pracy z systemem szkolnym, pomimo tego, że zarówno szkoły jak i urzędy pracy mają tego samego zwierzchnika – starostę .
Wnioski:
- Ponieważ system edukacji /w tym realizacja obowiązku nauki do 18 roku życia / jest finalizowany w formie egzaminu zawodowego, wszystkie środki na realizację tego zadania powinny być w gestii samorządu powiatowego. Dotyczy to kosztów kształcenia zawodowego i praktyk zawodowych u pracodawców po zdanych egzaminach zawodowych.
- Wymaga odtworzenia nadzór pedagogiczny w zakresie nauczania zawodowego. Partnerem kuratora w tej sprawie powinny być odpowiednie komórki urzędów pracy, mające obowiązek dostosowania poziomu nauczania szkolnego i pozaszkolnego do lokalnych potrzeb przedsiębiorców. Dla zobrazowania problemu dodam, że Ośrodki Doradztwa Rolniczego mają ustawowy obowiązek organizowania szkoleń nauczycieli zawodów rolniczych i pomimo takiego prawnego wymogu nie jest on realizowany.
- W uczelniach zawodowych należy utworzyć instytucje kształcenia pedagogicznego, tak, aby w trakcie studiów można było uzyskać przygotowanie do nauczania zawodu, w tym prowadzenia praktyk zawodowych.
- Skoncentrowanie praktycznej nauki zawodu w powiatowych CKP. Utworzenie podstaw prawnych umożliwiających przedsiębiorstwom współpracę z CKP, zarówno programową jak i materialną.
Franciszek Potulski
Gdańsk, 3 października 2012r.
Problemy kształcenia zawodowego w Polsce – cz. 2
1. Kształcenie nauczycieli przedmiotów zawodowych.
Praktycznie nie ma systemu kształcenia nauczycieli przedmiotów zawodowych. Nie przeprowadzono oceny kompetencji zawodowych osób uczących w szkołach. Na ogół mają oni wykształcenie wyższe inżynierskie i realizują swój zawód w szkole a nie w przedsiębiorstwie.
Nie byłoby racjonalnym ekonomicznie utworzenie uczelni kształcących nauczycieli przedmiotów zawodowych, więc trzeba opracować system ograniczający przypadkowy dobór tych nauczycieli.
Stąd:
a/ Na uczelniach technicznych należy utworzyć studia pedagogiczne z takim programem kształcenia, który obok wiedzy pedagogicznej przygotowywałby do nauczania przedmiotów zawodowych.
b/ Studia pedagogiczne na uczelniach technicznych powinny być otwarte dla nauczycieli przedmiotów ogólnych /fizyka, matematyka, informatyka, itd./ chcących uzyskać kwalifikacje do nauczania przedmiotów zawodowych, w tym do prowadzenia praktyk zawodowych.
c/ Powyższe dotyczy również kadry inżynieryjno-technicznej z przedsiębiorstw , czyli osób oddelegowanych do uzyskania kwalifikacji do nauczania przedmiotów zawodowych, w tym do prowadzenia praktyk zawodowych.
2. Doskonalenie nauczycieli przedmiotów zawodowych.
Warto założyć, że docelowo w szkołach zawodowych będą uczyć przedmiotów zawodowych nauczyciele zatrudnieni w szkole na pełnym etacie i jednocześnie zatrudnieni w instytucji gospodarczej w wymiarze co najmniej 120 godzin rocznie oraz nauczyciele zatrudnieni w przedsiębiorstwach lub instytutach badawczych realizujących część zobowiązań w szkole /lub CKP/.
Do pragmatyki zawodowej należy dołączyć funkcję opiekuna praktyk zawodowych, spełniającego jeden z powyższych warunków.
Do zadań statutowych instytucji naukowo-badawczych oraz ośrodków doskonalenia należy dodać zadania z zakresu doskonalenia kadry nauczającej i prowadzącej praktyki zawodowe dla uczniów, realizowane w tych instytucjach lub we współpracy z CKP.
3. Problem uwzględniania lokalnych warunków zatrudnienia.
System oświatowy państwa musi przede wszystkim odpowiadać na potrzeby uczniów. Gdyby system edukacji zawodowej oprzeć jedynie na możliwościach zatrudnienia, należałoby zlikwidować np. Akademię Morską w Gdyni. Ponadto lokalne warunki funkcjonowania przedsiębiorstw są zróżnicowane zarówno technologicznie jak i organizacyjnie. Uwzględnienie lokalnych potrzeb kwalifikacyjnych jest możliwe w trakcie praktyk zawodowych, z tym jednak zastrzeżeniem, że praktyki zawodowe nie mogą być jedynie źródłem dochodów przedsiębiorców. System ulg podatkowych lub zwrot kosztów praktyki zawodowej powinien być powiązany z zatrudnieniem praktykanta w zakładzie, w którym odbywa szkolenie praktyczne. Można to powiązać z odpłatnością na fundusz pracy. Niezależnie od powyższego w siatce godzin klas zawodowych należy wskazać, że co najmniej dwie godziny w tygodniu będące w dyspozycji dyrektora szkoły powinny być przeznaczone na naukę kwalifikacji wskazanych przez urzędy pracy. Wskazania urzędów pracy winny wynikać z opinii przedsiębiorców. Urzędy pracy powinny przeprowadzać coroczne badania potrzeb rynku pracy w perspektywie co najmniej trzech lat.
- Niezbędne jest stworzenie CKP- wielofunkcyjnych centrów kształcenia praktycznego, powiatowych lub między powiatowych / np. Człuchów – Chojnice, m.Słupsk – p.Słupsk/, z radą programową w składzie: 1/3 przedstawiciele przedsiębiorców, 1/3 przedstawiciele szkół, 1/3 przedstawiciele organu prowadzącego i nadzoru pedagogicznego. W skład CKP mogą wchodzić placówki współpracujące , zlokalizowane w zakładach pracy.
- Udział przedstawicieli w komisjach egzaminacyjnych powinien być powiązany z deklaracjami zatrudnienia najlepszych absolwentów szkół. Po sesji egzaminacyjnej potwierdzającej kwalifikacje zawodowe powinna powstać lista absolwentów, którzy:
– uzyskali stypendium z przedsiębiorstwa na dalsze kształcenie;
– zostali zatrudnieni na staż w zakładzie pracy.
Koszty wynikające z obu rozwiązań należy powiązać ze składką przedsiębiorstw na fundusz prac y.
W związku z powyższym wydaje się niezbędnym doprowadzenie z inicjatywy Pracodawców Pomorza do spotkań z Zarządem Sejmiku – w sprawie skierowania środków unijnych na wsparcie kształcenia zawodowego /doposażenie CKP, utworzenie sieci CKP, ustalenie programów praktyk zawodowych itp. / oraz z konwentem starostów – w celu omówienia zasad współpracy na linii przedsiębiorcy – urzędy pracy – ponad gimnazjalne szkoły zawodowe.
W powiatach lub zespołach międzpowiatowych należy doprowadzić do spotkań przedstawicieli przedsiębiorców zajmujących się praktykami zawodowymi i rekrutacją pracowników z nauczycielami przedsiębiorczości na szczeblu gimnazjalnym oraz przedsiębiorczości i przedmiotów zawodowych na szczeblu szkół ponad gimnazjalnych .
Gdańsk, 21 grudnia 2012r. Autor: Franciszek Potulski
