Zmiany w urlopach wychowawczych – ustawa uchwalona

Anna Gawryszak, aplikant radcowski w Kancelarii prawnej MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY

26 lipca 2013 roku uchwalono ustawę o zmianie ustawy – Kodeks pracy wprowadzającą zmiany w zakresie korzystania z urlopów wychowawczych. Ustawa czeka na podpis Prezydenta.

Zmiany podyktowane były wejściem w życie dyrektywy Rady 2010/18/UE z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie wdrożenia zmienionego porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP i ETUC oraz uchylającej dyrektywę 96/34/WE (Dz. Urz. UE L 68 z 18 marca 2010 roku, s. 13), a także koniecznością zapewnienia zgodności polskich regulacji z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 22 kwietnia 2010 roku w sprawie C-468/08 Zentralbetriebstrat der LandeskrankenhauserTirols.

Nowelizacja wprowadza w ramach maksymalnego wymiaru urlopu wychowawczego wynoszącego do 36 miesięcy okres tzw. nieprzenaszalnego urlopu wychowawczego tj. wynoszący jeden miesiąc okresu urlopu wychowawczego przysługujący każdemu z rodziców (opiekunów) dziecka. Zgodnie z nowymi przepisami, każde z rodziców (opiekunów) będzie mogło wykorzystać 1 miesiąc urlopu wychowawczego, a prawa do urlopu w tej części nie będzie można przenieść na drugiego z rodziców (opiekunów) dziecka. Jednocześnie przyjęto, że skorzystanie przez rodzica lub opiekuna dziecka z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej 1 miesiąca oznaczać będzie skorzystanie przez pracownika z jego nieprzenaszalnej części. Wprowadzanie nieprzenaszalnej części urlopu ma zachęcić ojców do korzystania z możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w ramach urlopu wychowawczego. Regulacje dotyczące nieprzenaszalnej części urlopu wychowawczego dotyczyć będą również urlopu wychowawczego udzielanego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym.

Brak wykorzystania nieprzenaszalnej części urlopu przez jedno z rodziców w praktyce powodować będzie skrócenie maksymalnego wymiaru urlopu z 36 miesięcy do 35 miesięcy. Nie będzie to dotyczyć sytuacji, gdy drugi rodzic nie skorzysta z przysługującej mu nieprzenaszalnej części urlopu wychowawczego, gdyż nie żyje, nie przysługuje mu władza rodzicielska lub został takiej władzy pozbawiony albo uległa ona ograniczeniu lub zawieszeniu. W takim przypadku pracownik może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy. Możliwość wykorzystania urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy dotyczyć będzie również sytuacji gdy dziecko pozostaje pod opieką tylko jednego opiekuna.

Istotne novum wprowadzane nowelizacją to wydłużenie okresu wspólnego korzystania z urlopu wychowawczego przez rodziców (opiekunów) dziecka z 3 miesięcy do 4 miesięcy oraz zwiększenie liczby części, w jakich urlop wychowawczy może być wykorzystywany z 4 do 5. Ta druga zmiana ma zapewnić możliwość wykorzystywania urlopu wychowawczego w jego nieprzenaszalnej części jako samodzielnej części takiego urlopu.

Nowela rezygnuje również z przepisu stanowiącego podstawę do proporcjonalnego obniżenia wymiaru urlopu wypoczynkowego pracownika, który uprawnienie do urlopu wypoczynkowego nabył przed udaniem się na urlop wychowawczy i jednocześnie w tym samym roku powrócił do pracy. W takim przypadku, dotychczasowe brzmienie art. 155² § 2 Kodeksu pracy pozwalało na obniżenie przysługującego pracownikowi wymiaru urlopu wypoczynkowego, co było sprzeczne ze standardami wynikającymi z prawa unijnego. 

Nowelizacja dostosowuje również przepisy Kodeksu pracy do wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 22 kwietnia 2010 r. w sprawie C-468/08 Zentralbetriebstrat der LandeskrankenhauserTirols, w którym Trybunał wskazał na konieczność przyjęcia regulacji zapewniających pracownikowi po zakończeniu urlopu wychowawczego możliwość skorzystania z urlopu wypoczynkowego, do którego nabył on prawo przed urlopem wychowawczym. Polskie przepisy nie gwarantowały w pełni takich uprawnień. Regulacje dotyczące terminów przedawnienia roszczeń pracowniczych pozwalały bowiem by w praktyce mogło dojść do sytuacji, że w okresie korzystania z urlopu wychowawczego roszczenie o urlop wypoczynkowy ulegnie przedawnieniu. Nowe przepisy wykluczają taką ewentualność. Zgodnie z dodanym nowelą art. 293¹ Kodeksu pracy bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpocznie się a rozpoczęty ulegnie zawieszeniu na czas korzystania z urlopu wychowawczego.

Nowelizacja wprowadza również istotne przepisy przejściowe. Zgodnie z nimi, rodzice lub opiekunowie dziecka, którzy przed dniem wejścia w życie przepisów ustawy nowelizującej korzystali już jednocześnie z urlopu wychowawczego, po wejściu w życie znowelizowanych przepisów będą mieć prawo do korzystania z urlopu wychowawczego jednocześnie w wymiarze stanowiącym różnicę pomiędzy wymiarem wspólnego korzystania z urlopu według nowych przepisów (4 miesiące) a wymiarem, w którym rodzice (opiekunowie) jednocześnie skorzystali z tego urlopu. Tym samym, jeśli pracownik wykorzystał już 3-miesięczny okres jednoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego z drugim rodzicem (opiekunem) dziecka, to po wejściu w życie nowelizacji będzie mógł wspólnie korzystać z urlopu jeszcze przez okres 1 miesiąca, oczywiście przy założeniu, że cały wymiar urlopu wychowawczego nie został już wykorzystany. Podobnie będzie wyglądać sytuacja z dzieleniem urlopu wychowawczego na części. Jeśli pracownik korzystał z urlopu wychowawczego przed wejściem w życie nowych przepisów, a po wejściu w życie nowelizacji urlop wychowawczy jeszcze mu przysługuje (tj. nie wykorzystał go w pełnym wymiarze), będzie mógł ten urlop podzielić na taką liczbę części, jaka wynikać będzie z różnicy pomiędzy liczbą części określoną w znowelizowanych przepisach (5 części) a liczbą części urlopu wychowawczego wykorzystanego na dane dziecko.

Termin wejścia w życie nowych regulacji ustalono na dzień 1 października 2013 roku.[1]

W celu uzyskania dalszych informacji prosimy o kontakt:

Anna Gawryszak: tel. +48 61 27 87 000;  a.gawryszak@mbwnet.pl

ORZECZNICTWO I ZMIANY W PRAWIE

Z WOKANDY

Prokurent może udzielić pełnomocnictwa pracownikowi przedsiębiorcy

W dniu 24 lipca 2013 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której przyjął, iż prokurent może udzielić pełnomocnictwa procesowego (w tym pełnomocnictwa dalszego) pracownikowi przedsiębiorcy. Sąd Najwyższy podejmując wskazaną uchwałę nie zgodził się tym samym z opinią sądu pytającego, zgodnie z którą prokurent może udzielić pełnomocnictwa procesowego jedynie adwokatowi lub radcy prawnemu. (sygn. akt: III CZP  45/13)

źródło: http://www.sn.pl

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie niezależnie od pozwu windykacyjnego

W uchwale z dnia 24 lipca 2013 roku Sąd Najwyższy przyjął, iż właściciel rzeczy może żądać od posiadacza służebności wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy  (art. 224 § 2 i art. 225 w zw. z art. 230 oraz art. 352 § 2 k.c.).  Tym samym, roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy może być dochodzone niezależnie od tego czy właściciel składał uprzednio pozew windykacyjny tj. żądał przywrócenia stanu poprzedniego albo odszkodowania z tytułu naruszenia swoich praw do rzeczy. (sygn. akt: III CZP 36/13).

źródło: http://www.sn.pl

Regulacja zachowku zgodna z Konstytucją

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2013 roku Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodny z Konstytucją przepis art. 991 Kodeksu cywilnego regulującego prawo do zachowku. W ocenie Trybunału, prawo do zachowku stanowi uzasadnione konstytucyjnie ograniczenie praw podmiotowych. Jak stwierdził Trybunał, nie oznacza to bynajmniej, że przyjęty przez prawodawcę krąg uprawnionych  do zachowku oraz wysokość roszczenia o zachowek są optymalne oraz jedyne możliwe w świetle Konstytucji. Trybunał podkreślił w tym względzie szeroką swobodę regulacyjną przysługującą prawodawcy w tym zakresie.  Trybunał nie podzielił tym samym oceny sądów pytających jakoby zachowek był nieuzasadnionym i zbyt daleko idącym ograniczeniem swobody spadkodawcy w zakresie dysponowania swoim majątkiem. (sygn. akt: P 56/11)

źródło: http://www.trybunal.gov.pl

Wspólnota mieszkaniowa może zlicytować lokal za długi

W dniu 29 lipca 2013 roku Trybunał Konstytucyjny za zgodne z Konstytucją uznał przepisy ustawy o własności lokali, w zakresie w jakim przewidują możliwość wystąpienia wspólnoty mieszkaniowej z żądaniem licytacyjnej sprzedaży lokalu należącego do członka tej wspólnoty długotrwale zalegającego z wnoszeniem należnych od niego opłat.  W ocenie Trybunału zakwestionowany przepis mimo, że stanowi ingerencję  w konstytucyjnie chronione prawo własności, nie narusza konstytucyjnych wzorców. Zdaniem Trybunału dla takiego rozstrzygnięcia istotna jest także praktyka sądowa w zakresie stosowania przedmiotowego przepisu, który stosowany jest przez sądy dopiero wówczas, gdy zawiodły inne ogólne instrumenty dochodzenia przez wspólnotę narastających zaległości.  (sygn. akt: SK 12/12)

źródło: http://www.trybunal.gov.pl

ZMIANY W PRAWIE

Specjalne strefy ekonomiczne – rząd wydłużył funkcjonowanie SSE do 2026 roku

W dniu 23 lipca 2013 roku Rada Ministrów przyjęła pakiet 14 rozporządzeń zmieniających rozporządzenia w sprawie specjalnych stref ekonomicznych: kamiennogórskiej, katowickiej, kostrzyńsko-słubickiej, krakowskiej, legnickiej, łódzkiej, mieleckiej, pomorskiej, słupskiej, starachowickiej, suwalskiej, tarnobrzeskiej, wałbrzyskiej i warmińsko-mazurskiej. Rozporządzenia wydłużają okres istnienia SSE o 6 lat. Pierwotnie SSE miały funkcjonować do 2020 roku, ale dzięki wprowadzonym zmianom okres ich funkcjonowania wydłużono do 2026 roku. Wydłużenie okresu funkcjonowania SSE ma przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej tych terenów oraz możliwie pełnego wykorzystania puli ich powierzchni. Rozporządzenia zmieniające wejdą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Hipoteka – wierzyciel hipoteczny będzie lepiej chroniony przy hipotece na części nieruchomości

W dniu 7 sierpnia 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2013.137.830). Nowelizacja ma chronić interesy wierzycieli hipotecznych, gdy hipoteka ustanowiona jest na części nieruchomości a następuje podział tej nieruchomości. Przed nowelizacją, w takiej sytuacji hipoteka ustanowiona na części nieruchomości po podziale wygasała. Nowelizacja wprowadza zasadę, że w przypadku dokonania takiego podziału, hipoteka automatycznie przechodzi na nową nieruchomość dłużnika. Wprowadzono również prawo zastawu na środkach otrzymanych za sprzedaż obciążonej nieruchomości. Reguła ta ma zastosowanie odpowiednio, jeżeli w wyniku podziału nieruchomości właścicielowi udziału obciążonego hipoteką będzie przypadała dopłata.

Postępowanie cywilne – PESEL lub NIP w treści klauzuli wykonalności

W dniu 14 sierpnia 2013 r. weszło w życie  rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności (Dz.U.2013.142.859). Zgodnie ze wskazanym aktem wykonawczym w treści klauzuli wskazywać się będzie także: numer PESEL lub NIP wierzyciela i dłużnika będącego osobą fizyczną, jeżeli są oni obowiązani do jego posiadania lub posiadają go nie mając takiego obowiązku lub numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP wierzyciela i dłużnika niebędącego osobą fizyczną, którzy nie mają obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli są oni obowiązani do jego posiadania. 

Prawo pracy – szersza swoboda w zakresie organizacji czasu pracy

Dnia 23 sierpnia 2013 roku wejdzie w życie ustawa z dnia 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o związkach zawodowych (Dz.U.2013.149.896). Podstawowe zmiany wprowadzane przepisami ustawy nowelizującej dotyczą dwóch kwestii: wydłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy oraz wprowadzenia instytucji tzw. ruchomego czasu pracy.  Ustawa wprowadza możliwość przedłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy – w każdym systemie czasu pracy, jeśli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi a ponadto gdy zachowane zostaną ogólne zasady bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. Wydłużenie okresu rozliczeniowego do maksymalnie 12 miesięcy będzie możliwe w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi a w razie nie uzgodnienia treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca będzie mógł uzgodnić treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 241^25a Kodeksu pracy albo w porozumieniu zawieranym z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe. Nowelizacja wprowadza tzw. ruchomy czas pracy tj. system organizacji czasu pracy, w ramach którego pracownik kończy i zaczyna dzień pracy w ustalonym z pracodawcą przedziale czasowym. W takim systemie czasu pracy ponowne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie pracowniczej nie będzie stanowiło pracy w godzinach nadliczbowych. Ruchomy czas pracy będzie mógł być stosowany w dwojaki sposób: rozkład czasu pracy będzie mógł przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy albo   w rozkładzie czasu pracy będzie można przewidzieć przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy. Nowelizacja precyzuje ponadto, że czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych – nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych; odpracowanie zwolnienia od pracy nie może przy tym naruszać prawa pracownika do nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego.

Ubezpieczenia społeczne – składka na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne z budżetu państwa dla wychowujących dziecko

14 sierpnia 2013 r. Prezydent podpisał ustawę  o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja dokonuje zmiany zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresie przerwy w aktywności zawodowej w związku z wychowywaniem dziecka. Nowelizacja wprowadza opłacanie składek na ubezpieczenie opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne oraz rentowe dla – sprawujących opiekę nad dzieckiem i z tego tytułu rezygnujących z dotychczasowej aktywności zawodowej – osób: 1) prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, 2) prowadzących inną działalność pozarolniczą, 3) wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, 4) z nimi współpracujących, 5) duchownych  (dotyczy to powyższych osób posiadających co najmniej półroczny staż ubezpieczeniowy) oraz osób  nieubezpieczonych – w tym przypadku jedynie składek na ubezpieczenie emerytalne i podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników.  Nowelizacja na potrzeby nowej regulacji wprowadza również definicję osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem. Przyjęto, że jest to osoba fizyczna sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem własnym lub swojego małżonka, lub dzieckiem przysposobionym, przez okres do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5 roku życia, a w przypadku dziecka niepełnosprawnego, wymagającego osobistej opieki tej osoby, przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 września 2013 roku.

W SIERPNIU 2013 r. WCHODZĄ W ŻYCIE:

• Ustawa z dnia 11 lipca 2013 r. zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców (Dz.U.2013.151.914),
• Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego  (Dz.U.2013.145.880),
• Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów (Dz.U.2013.137.829),
• Ustawa z dnia 5 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców (Dz.U.2013.92.567),
• Ustawa z dnia 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo lotnicze (Dz.U.2013.151.912),
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko Dz.U.2013.134.817)*

*przedstawione zestawienie obejmuje wybrane akty prawne, których termin wejścia w życie przypada w sierpniu 2013 roku.

W celu uzyskania dalszych informacji prosimy o kontakt:

Krzysztof Rubas: tel. +48 61 27 87 000;  k.rubas@mbwnet.pl