Pomorski Port Kreatywności 2020 – podsumowanie (cz. 1)

Z wolna przybliżamy się do końca pierwszej połowy 2016 roku, co uprawnia nas do przyjrzenia się postępom w realizacji projektu, którego założenia powinny zostać spełnione za niecałe cztery lata. Pomorski Port Kreatywności 2020 – jako element Regionalnego Programu Strategicznego w zakresie rozwoju gospodarczego naszego województwa – jest nazwą zbioru działań (podejmowanych pod czujnym okiem Samorządu Województwa Pomorskiego), których ostatecznym efektem ma być zwiększenie konkurencyjności lokalnej gospodarki, a także potencjału edukacyjnego i naukowego regionu. Celów jest wiele, a czasu coraz mniej. Przyjrzyjmy się więc dokładnie raportowi za rok 2015, który podsumowuje dotychczasowe postępy w realizacji tego wszechstronnego przedsięwzięcia.

Mechanizmy i kierunki

Pomorski Port Kreatywności 2020 składa się z dwóch celów operacyjnych i dziewięciu działań kierunkowych. Jest równocześnie częścią większej perspektywy – to jeden z sześciu narzędzi realizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, uchwalonej 24 września 2012 roku przez Sejmik Województwa Pomorskiego. Konsultantami i uczestnikami zespołów roboczych są dziesiątki izb, stowarzyszeń, klastrów i związków. Na liście nie brakuje uczelni i jednostek samorządowych.

To także transparentny projekt. W okresie od 8 kwietnia do 7 czerwca 2013 roku odbyło się łącznie 61 dni konsultacji społecznych, na które złożyło się 19 konferencji i spotkań konsultacyjnych, co natomiast przełożyło się na 1000 uczestników. Tę liczbę stanowili przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, partnerzy gospodarczy i społeczni, administracja rządowa, organizacje pozarządowe, środowiska akademickie, związki zawodowe, przedstawiciele mediów i osoby prywatne. Debatowano, sugerowano, proponowano i komentowano, w rezultacie doprowadzając do złożenia 221 propozycji kształtujących tę koncepcję.

Główne założenia RPS PPK /źródło: http://strategia2020.pomorskie.eu/

Pomorskie: tu i teraz

W raporcie nakreślono profil gospodarczy województwa, które w 2014 roku znajdowało się na piątej pozycji względem PKB per capita, przyporządkowując się do raczej średniej wartości krajowej. Pomorze, kładące nacisk na profil usługowy, może pochwalić się grupą stabilnych gałęzi przemysłu, wśród których znajdziemy (bez zaskoczenia) gospodarkę morską, branżę petrochemiczną, elektromaszynową, drzewno-meblarską i spożywczą. W grudniu 2015 roku liczba podmiotów gospodarczych wyniosła 281,9 tys., co wskazuje na przyrost na poziomie 2,1% względem tego samego okresu roku poprzedniego. Dane za okres 2010-2014 wskazują też, że gospodarka rosła dzięki różnorodnym bodźcom: pojawiały się przedsiębiorstwa prywatne, zagraniczni inwestorzy realizowali tutaj swoje plany, a wynagrodzenie i zatrudnienie w sektorze prywatnym stabilnie wzrastało.

Pomorze utrzymuje status jednego z większych eksporterów w kraju. Ponad połowa jego wartości jest zasługą przedsiębiorstw o kapitale państwowym. Udział podmiotów w eksporcie Polski wyniósł 9,2% w 2014 roku. Głównym partnerem handlowym pozostają Niemcy. Ich udział w popycie na produkty z regionu, w okresie 2008-2014, wynosił od 13,8% do 16,2%. Na drugi miejscu znajdują się Norwegowie, choć tutaj widać o wiele większe wahania (spadek z 18,7% w 2011 roku, do 10,8% w 2014 roku). Te znaczne różnice mogą mieć wyjaśnienie w postaci pojedynczych, wysokich transakcji dotyczących budowy lub konstrukcji jednostek pływających. Poza tym, jak wskazuje raport, ze względów podatkowych rozliczenia tych transakcji mogły zostać przesunięte między poszczególnymi okresami sprawozdawczymi. Pozostałymi krajami, z którymi Pomorze dokonywało transakcji handlowych, były: Holandia (6,4%), Szwecja (5,9%), Stany Zjednoczone (5,7%) i Singapur (4%). Są to dane za rok 2014.

W podsumowaniu nie zabrakło miejsca na ocenę infrastruktury komunikacyjnej, której rozwój był na Pomorzu w ostatnich latach szczególnie widoczny. Autostrada A-1 i modernizacja linii kolejowych E-65 oraz C-E-65 wpłynęły dobrze na dostępność komunikacyjną portów, które także nie próżnowały, powiększając parametry przeładunkowe i portowo-logistyczne. Terminal DCT 2 rośnie, a po uruchomieniu dopuści do całkowitego przeładunku na poziomie 3,5 mln TEU rocznie. W sierpniu zeszłego roku DTC Gdańsk rozpoczął obsługę kolejnego regularnego oceanicznego serwisu kontenerowego na trasie Gdańsk-Azja. Alians, w skład którego wchodzi 6 armatorów kontenerowych: APL, Hyundai Merchant Marine, Mitsui O.S.K. Lines (MOL), Hapag-Lloyd, Nippon Yusen Kaisha (NYK) oraz Orient Overseas Container Line (OOCL), zawija do Gdańska w ramach cotygodniowego serwisu. W okresie grudzień-styczeń 2015 roku obroty ładunkowe w portach morskich województwa pomorskiego wyniosły 47,3 mln ton. To wzrost względem analogicznego okresu roku 2014 o 3,4%.

Ta dynamika, charakteryzująca chłonny i pojemny rynek, przyciąga kapitał. Pomorskie zajmuje 7. miejsce na liście najbardziej atrakcyjnych pod względem inwestycyjnym województw w Polsce. Województwa Pomorskie zajmuje wysokie pozycje jeszcze w innych rankingach. Przykładowo, zajmuje 3. miejsce w kraju (dane z 2014 roku) pod względem wartości nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Aglomeracja trójmiejska pozostaje liderem w kontekście przestrzennego lokowania inwestycji, utrzymując się w pierwszej dziesiątce najbardziej wartościowych polskich podregionów. Niemała w tym względzie zasługa sektora usług dla biznesu, który przyciąga z siłą sporego magnesu kolejnych partnerów. Tylko w 2015 roku pojawili się w Trójmieście: Staples, Coleman Research Group Inc., AirHelp, Intitek, Avanus Marketing Innovations, State Street i Alexander Mann Solutions. Firm z kapitałem zagranicznym jest wiele – w przeliczeniu na 10 tysięcy mieszkańców regionu lokuje województwo na 6. pozycji. Zaś całkowita wartość kapitału zagranicznego pozwala znaleźć się na 7. miejscu. To „biznesowe zasiedlanie” wygenerowało łącznie ponad 500 miejsc pracy dla specjalistów. Prócz BPO/SSC, w siłę rośnie branża farmaceutyczna i kosmetyczna, biotechnologie, technologie off-shore (coraz silniejsza specjalizacja stoczniowa), energetyka, logistyka, sektor ICT i przemysły kreatywne. Ta ostatnia klasyfikacja to po prostu kultura w zjednoczeniu z technologią.

Sporym wyzwaniem, także w wypadku Pomorskiego, jest sektor B+R, w którym trudno liczyć na ciekawe, rynkowe oferty komercyjne. Ten obszar wysokiego ryzyka na terenie województwa pomorskiego uzyskał w 2013 roku nakłady PKB w wysokości 0,98%, pozwalając zająć trzecią pozycję w kraju. Natomiast o dwie pozycje niżej w skali kraju ulokowała w 2014 roku Pomorskie wysokość nakładów wewnętrznych przedsiębiorstw na działalność badawczo-rozwojową. Autorzy raportu wykazują braki właściwej oferty komercyjnej pomorskich instytucji B+R, w tym uczelni.

Skoro o systemie edukacyjny mowa: problemem pozostaje brak właściwych korelacji między programem nauczania i zapotrzebowaniami rynku. Powyżej średniej krajowej (4. miejsce w Polsce w 2014 roku) lokuje region ilość studentów przypadających na 10 tys. mieszkańców. W raporcie podkreślono niską internacjonalizację uczelni pod względem liczby naukowców spoza Polski. Optymizm może natomiast wywoływać wzrastająca liczba uczestników studiów doktoranckich i wychodzący poza średnią krajową (5. miejsce w 2014 roku) udział studentów kierunków technicznych i przyrodniczych. Na plus przemawia też internacjonalizacja kształcenia, a więc otwartość pomorskich instytucji oświatowych na współpracę z partnerami zagranicznymi.

Co już jest, a czego jeszcze potrzeba?

Pomorski Port Kreatywności 2020 jest rozliczany w ujęciu rocznym. Na 2015 rok zaplanowano 76 zadań, z czego w całości udało się zrealizować 39. Na ten rok przeniesiono 24 cele. Pierwsze z wymienionych zadań w toku to projekt systemowy „INNOpomorze – Innowacyjne Powiązania, IV edycja„.

logo_innopomorze

To regionalny system wsparcia innowacji, oparty o współpracę w ramach „złotego trójkąta” – przedstawicieli biznesu, nauki oraz administracji, przy udziale instytucji otoczenia biznesu. Partnerstwo dotyczy Samorządu Województwa Pomorskiego, spółki InnoBaltica oraz Stowarzyszenia „Pomorskie w Unii Europejskiej”, w ramach którego działa Biuro Regionalne Województwa Pomorskiego w Brukseli. We wspomnianym Biurze utworzono stanowisko specjalisty ds. innowacji. Wspiera je pięć pomorskich uczelni: Akademia Marynarki Wojennej, Akademia Morską, Gdański Uniwersytet Medyczny, Politechnika Gdańska oraz Uniwersytet Gdański. Co leży w gestii specjalisty ds. innowacji? Koordynatorzy projektu opisują zakres obowiązków takiej osoby następująco:

Inicjowanie i wspieranie działań projektowych pomorskich jednostek w ramach programów wspólnotowych UE, zwłaszcza Programu Ramowego Unii Europejskiej Horyzont 2020. Do zadań specjalisty ds. innowacji należy również reprezentowanie pomorskich uczelni w sieci ERRIN (European Regions Research and Innovation Network). Zagwarantowanie z wyprzedzeniem dostępności informacji o możliwościach finansowania w połączeniu z działaniami wspierającymi sieci ERRIN ma umożliwić pomorskim jednostkom szybszą i efektywniejszą internacjonalizację.

Do kategorii działań zakończonych sukcesem można dodać dokonanie wyboru obszarów Inteligentnych Specjalizacji Pomorza (ISP) oraz zakończenie negocjacji porozumień między Województwem Pomorskim a podmiotami związanymi z poszczególnymi obszarami ISP.

Opóźnienia zanotowało kilka innych założeń, m.in. Pomorski Broker Eksportowy, którego zalążkiem było utworzone w czerwcu 2015 roku Biuro Obsługi Eksportu przy Regionalnej Izbie Gospodarczej Pomorza. Przy wsparciu Agencji Rozwoju Pomorza, we wrześniu tego roku miała ruszyć omawiana inicjatywa, której powstanie podkreśliła współpraca Izby i Banku Zachodniego WBK, związana dwustronnym porozumieniem na rzecz rozwoju eksportu na Pomorzu. Pomorski Broker Eksportowy ma wprawdzie cały czas „zielone światło”, ale nie zostanie zrealizowany zgodnie z harmonogramem – z prozaicznego powodu. Nie rozstrzygnięto jeszcze kwestii formalno-prawnych związanych z powierzeniem przedsięwzięć strategicznych spółkom z udziałem SWP, w tym nie zlecono wykonania analizy eksportowej. Jak podano na stronie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego:

(Pomorski Broker Eksportowy) dotyczący stworzenia całościowego, i skoordynowanego systemu wspierania eksportu w regionie zapewniającego kompleksową ofertę dla pomorskich przedsiębiorstw w celu umożliwienia im wyjścia na rynki zagraniczne. W ramach przedsięwzięcia strategicznego wsparcie będzie adresowane zarówno do indywidualnych przedsiębiorstw, jak i grup branżowych czy międzybranżowych. Obejmie ono m.in. wsparcie ukierunkowane na rozwijanie i doskonalenie modeli biznesowych przez pomoc w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych z partnerami zagranicznymi lub tworzeniu wspólnej oferty rynkowej, a także udostępnianie informacji o możliwościach kooperacji i warunkach inwestowania na określonych rynkach.

Opóźnienie dotknęło też Study in Pomorskie.eu, projekt mający na celu poprawę rozpoznawalności trójmiejskich uczelni na świecie, stworzony przez Uniwersytet Gdański, Politechnikę Gdańską, Gdański Uniwersytet Medyczny i Akademię Sztuk Pięknych w Gdańsku. Nie rozpoczęto też realizacji dwóch przedsięwzięć strategicznych: Bałtyckiego Węzła Wiedzy i Przedsiębiorczości oraz Centrum Innowacji. Oba zadania nie otrzymały jeszcze właściwej koncepcji realizacji. Poza tym, zrezygnowano z rozwoju Pomorskiej Oferty Naukowej on-line (PON), czyli portalu mającego na celu konsolidację środowiska naukowego i przedsiębiorców. Przyczyna rezygnacji była następująca: na rynku pojawiły się dwa podobne rozwiązania o zasięgu ogólnokrajowym (POL i Platforma Transferu Technologii, prowadzona przez Agencję Rozwoju Przemysłu).

Na plus należy zaliczyć realizację Pomorskiego Smart-up, nakierowanego na poprawę sytuacji młodych osób na rynku pracy, w odniesieniu do rozwoju branż o wysokim priorytecie dla województwa pomorskiego. Założeniem projektu była rekrutacja, szkolenia i doprowadzenie do zatrudnienia w sektorach z największym potencjałem, a więc BPO, ICT, produkcyjnego, energetycznego i logistycznego. Mogły wziąć w nim udział osoby mieszkające na terenie województwa pomorskiego, mające status osób bezrobotnych lub pozostających bez zatrudnienia (z możliwością jednoczesnego studiowania), poniżej 30 roku życia. Zrekrutowano wprawdzie 216 osób, lecz faktycznie zatrudnienie otrzymało tylko 86 osób. Projekt, realizowany przez Invest in Pomerania (której z kolei koordynatorem była Agencja Rozwoju Pomorza), sfinansowano na bazie następującej ścieżki unijnej: Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013, Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1. Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności w regionie, Poddziałanie 6.1.1. Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy.