Podczas uroczystości w Dworze Artusa w dn. 28. stycznia 2023 uhonorowano nagrodą imienia wielkiego astronoma i wręczono statuetki dwom gdańskim uczonym. Zgodnie z tradycją tej nagrody, jury wybrało jednego laureata w kategorii nauk humanistycznych i społecznych – został nim prof. Jacek Zaucha z Uniwersytetu Gdańskiego, oraz w kategorii nauk ścisłych i przyrodniczych, gdzie laureatem został prof. Ryszard Smoleński z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Prof. Jacek Zaucha z Uniwersytetu Gdańskiego jest ekonomistą, twórcą podwalin ekonomii przestrzennej obszarów morskich, badaczem ekonomicznych walorów przestrzeni, licznie cytowanym twórcą kategorii przestrzeni morskiej. Jego dziełem jest opracowanie metodologii badania rozwoju przestrzennego obszarów morskich.

–  Z jego wiodącym udziałem przygotowana została „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” oraz powstał „Plan zagospodarowania przestrzennego polskich obszarów morskich” obejmujący zasięgiem wody morskie pod polską jurysdykcją z wyłączeniem wód zalewów i portów morskich – przyjęty rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2021 roku. Aktualnie uczestniczy w przygotowaniu planu zagospodarowania przestrzennego wód morskich Zalewu Wiślanego i portu w Elblągu – mówił w laudacji prof. dr hab. inż. Jerzy Błażejowski z Wydziału Nauk Społecznych UG, prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.

Okazuje się, że działalność naukowa prof. J. Zauchy dotyczy też efektów offshore:

–  W naszym przypadku udało się wypełnić lukę badawczą badając mechanizmy kształtujące zagospodarowanie przestrzeni morskiej, która przechodzi radykalne przeobrażenia: ich emanacją jest wznoszenie elektrowni wiatrowych na morzu. Ale proces jest znacznie głębszy. Chodzi o nowe relacje emocjonalne między ludźmi a morzem (krajobrazy morskie), łączenie procesów ekonomicznych i oceanograficznych i społecznych, np. refleksje na temat sprawiedliwości społecznej w zagospodarowaniu morskiej przestrzeni – stwierdził laureat.

Przedstawił też swe poglądy na temat sensu i społecznej roli nauki:

– – Jeśli nauka jest uprawiana w ten sposób, że przynosi konkretne pożytki społeczeństwu, rozwiązuje problemy, inspiruje do dyskusji, może liczyć na walor ponadczasowości. Bo sensem nauki jest dostrzeganie tego, co ważne, a czego nie widać na pierwszy rzut oka. Tak uprawiana nauka wpasuje się w sprawdzone tradycje akademickie, będzie atrakcyjna dla młodych, oczywiście jeśli pozwoli im to na utrzymanie godnego poziomu życia. W nowoczesnym świecie ciekawość badawczą należy tak samo wysoko cenić, jak mistrzostwo naukowego rzemiosła. Mistrzostwo przychodzi z czasem, ale zdolność zadawania przełomowych pytań może być domeną młodych ludzi, jeśli tylko uda się to w nich docenić i uchronić ich przed popadnięciem w rutynę badawczą, tj. szukaniem czasopism, gdzie łatwo publikować, zamiast tematów, które są społecznie nośne.

Współpracownicy i rodzina prof. J. Zauchy

W kategorii nauk ścisłych i przyrodniczych tryumfował prof. Ryszard Smoleński z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

 Pracuje on od 1985 r. w Katedrze i Zakładzie Biochemii. Od 2016 r. pełni funkcję kierownika Katedry i Zakładu Biochemii. W łatach 1997-2009 kierował zespołem badawczym w Imperial College London w Wielkiej Brytanii.

Badania naukowe prowadzone przez prof. Smoleńskiego i jego zespół związane są z wyjaśnianiem mechanizmów chorób serca i poszukiwaniem nowych leków możliwych do zastosowania w kardiologii i kardiochirurgii. Prowadzone badania naukowe dotyczą w szczególności przemian energetycznych oraz metabolizmu nukleotydów w komórkach serca i obejmują analizę zmian tych procesów w niewydolności i chorobie niedokrwiennej serca, a także w czasie zabiegów kardiochirurgicznych.

Wynikiem tych badań są propozycje nowych leków kardiologicznych działających ochronnie w czasie zabiegów kardiochirurgicznych, oraz umożliwiających wydłużenie czasu transportu serca dawcy w czasie przeszczepów.

Badania te prowadzone są w oparciu o granty Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Narodowego Centrum Nauki oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Prof. Smoleński i jego zespół współpracuje z wieloma ośrodkami badawczymi krajowymi i zagranicznymi,  w tym w Wielkiej Brytanii, Włoszech i USA.

Anna Kłos