31 lipca 2023 r. odbyło się oficjalne otwarcie odnowionego dworca PKP Gdańsk Główny. Renowacja trwała niemal 4 lata. Prawie tyle czasu potrzebowało Państwo Pruskie na jego budowę w latach 1896-1900. 

Rzut oka w historię

Obecny zespół dworca głównego w Gdańsku powstał w miejscu, gdzie do czasów burmistrza Leopolda Wintera była fosa. Wspomniany burmistrz nakazał fosy okalające Główne Miasto zasypać, tłumacząc, że ich funkcja zapewnienia bezpieczeństwa miastu jest archaiczną śmiesznostką i że hamują one rozwój miasta. Ogłoszono konkurs na projekt budowli. Wygrali go Aleksander Rüdell  (znany berliński projektant dworców) i Paul Thoemer, budową kierował H. Cuny.  Inwestycję w stylu renesansu niderlandzkiego (znanego z wielu budowli dawnego Gdańska), rozpoczęto w 1896 r., w końcu października 1900 r. nastąpiło otwarcie budynku głównego, a do 1907 r. zakończono budowę całego zespołu  – były to: poczta, budynek inspekcji kolejowej z 12-pokojowym mieszkaniem służbowym naczelnika (tak szanowano wtedy szefostwo kolei), budynek ekspedycji kolejowej, dworzec kolei podmiejskich, noclegownia.  Zespołem dworca w okresie międzywojennym, czyli Wolnego Miasta Gdańska,  zarządzały Polskie Koleje Państwowe.

 Na budowę dworca przeznaczono 5 mln marek. Renowacja, co dopiero zakończona, kosztowała prawie 110 mln złotych, czyli około 23 mln euro. Pruska budowla od razu bardzo się ówczesnemu społeczeństwo spodobała, nawiązywała w kształcie do lokomotywy i była bardzo ozdobna. Miała też niemiecki praktycyzm. Wieża dworca kolejowego o wysokości – ok. 50 m., spełniała też funkcję wieży ciśnień dla instalacji wodociągowej dworca.

 W marcu 1945 roku, budynek dworca został podpalony, ale  uszkodzenia były raczej powierzchowne, więc tuż po zakończeniu działań wojennych, zaczęto jego pospieszne przygotowywanie do pełnienia funkcji komunikacyjnych.

Renowacja po 123 latach

Jak już było powiedziane, dworzec uroczyście, z udziałem pruskich dostojników,  oddano do użytku w 1900 roku, czyli 123 lata temu. Jak prezentuje się dziś?

. PKP SA podpisały umowę z Mostostalem (głównym wykonawcą) na przebudowę dworca w sierpniu 2019 r Ważnym elementem były prace konserwatorskie. Odtworzono pierwotną bryłę budynku, nad częścią północą przywrócono spadziste dachy z wieżyczkami z okładziną z blachy miedzianej. Dach dworca pokryto ceramiczną dachówką z zygzakami w kolorze żółtym i zielonkawym. Renowacji poddano 48-metrową wieżę dworca z zegarami, a także liczne detale architektoniczne na elewacji, w tym m.in. herby Gdańska znajdujące się nad wejściem głównym trzymane przez lwy oraz nad wielką półrozetą, a także herb Polski na szczycie fasady frontowej – tam go raczej przed wojną nie było.  Zachowano dwie skrzydlate ośki – symbole kolejnictwa – na szczycie dachu nad holem głównym. Na wieży starannie odrestaurowano historyczny zegar. Opowiedział o nim Grzegorz Szychliński – twórca gdańskiego zegara pulsarowego. Poinformował, że ten oddany do użytku w 1900 roku, wykonany został w Strasburgu , w Alzacji, należącej wtedy do cesarstwa niemieckiego i był szczytem nowoczesności. Poosiadał własną sieć czasu, czyli główny mechanizm dawał impuls, który był dostarczany do wszystkich innych czasomierzy. Obecnie główny impuls czasowy pochodzi z obserwatorium w Greenwich.

Wiele pracy poświęcono wnętrzom, w tym w szczególności holowi dworca.

 Poza przywróceniem oryginalnej kolorystyki ścian, odtworzono dębowe witryny kas biletowych, a także oryginalną stolarkę drzwiową. Po latach na dworzec wróciły również herby miast pomorskich! Odtworzono je na podstawie archiwalnych materiałów. Są to herby: Gdańska, Kwidzyna, Lęborka, Szczecinka, Kościerzyny, Słupska, Tczewa oraz Chojnic. Piękna holowi dworca dodają zrekonstruowane witraże. Ciekawostka jest jak je zrekonstruowano. Szkło, oczywiście nie przetrwało działań II wojny światowej. Rekonstrukcją zajął się duchowny – ojciec Grzegorz Janke z zakonu dominikanów, który stworzył projekty na podstawie szczątkowo zachowanych rysunków i fotografii – nawet tych widniejących na pocztówkach z czasów Wolnego Miasta Gdańska, natomiast wykonawcą został Zbigniew Brzeziński – właściciel firmy z Legnicy. Opowiedział o etapach swej pracy, nawet o tym, że od środka szkła witrażowego umieszczono szyby klejone.  Zużyto 10 ton szkła, tworząc powierzchnię 200 m kw. Witraże są nie tylko wielkoformatowe, wykonane ze szkła katedralnego, ale posiadają też bogatą symbolikę. Witraż wschodni łączy motywy podkreślające potęgę i otwartość Gdańska, natomiast zachodni pokazuje dostojeństwo kolei. Witraże boczne łączą w sobie geometryczne wzory z motywami kwietnymi.
Funkcjonalność przestrzeni obsługi podróżnych.

Najważniejszą częścią jest hol, pełniący jednocześnie funkcję poczekalni. Wokół niego zlokalizowano kasy biletowe, centrum obsługi klienta PKP Intercity, a także InfoDworzec. Tuż przy holu będzie mieścić się kilka lokali handlowych, kolejne znajdą się w pasażu, po lewej stronie od wejścia głównego. Na parterze i piętrze dworca znajdzie się posterunek Straży Ochrony Kolei. Z holu, za pomocą dwóch wind i schodów ruchomych, dostaniemy się na poziom – 1. Znajduje się tam przestronna poczekalnia dla rodziców z dziećmi (wyposażona w zabawki dla dzieci, pufy i mapę z dworcami z całej Polski), toalety oraz lokale na wynajem. Z podziemnego poziomu przejdziemy tunelem na perony (schody, pochylnie) oraz w kierunku centrum miasta – nowym przejściem połączonym z tunelem pod ulicą Podwale Grodzkie. Przestrzeń obsługi podróżnych na dworcu jest w pełni klimatyzowana. Wyposażono ją w również w elektroniczne tablice przyjazdów i odjazdów pociągów, a także nowy system nagłośnienia.

Anna Kłos